Onder het Glas: Mijn Leven in de Schaduw van Mijn Moeder
‘Ik kan niet meer zo doorgaan, mam. Je zei dat ik deze huishouding moest leiden, maar nu ben ik overal de schuld van.’ Mijn stem trilt, maar ik blijf staan, midden in de keuken waar de geur van aangebrande stamppot nog in de lucht hangt. Mijn moeder, Ans, kijkt me aan met die bekende blik: teleurstelling vermengd met iets wat ik nooit helemaal kan plaatsen.
‘Sanne, als jij nou eens wat dankbaarder was, zou het allemaal makkelijker gaan,’ zegt ze. Haar stem is koel, bijna zakelijk. Alsof we een contract bespreken en niet mijn leven.
Ik ben 27, woon nog steeds thuis in ons rijtjeshuis in Amersfoort, en elke dag voelt als een herhaling van dezelfde scène. Mijn moeder die alles regelt, alles bepaalt. Mijn vader, Henk, die zich meestal terugtrekt achter zijn krant of naar zijn volkstuin vlucht zodra de spanning oploopt. En ik, gevangen tussen loyaliteit en het verlangen naar vrijheid.
‘Mam, ik ben geen kind meer,’ probeer ik nog eens. Maar ze hoort me niet. Of wil me niet horen. ‘Je doet alsof ik alles fout doe.’
Ze zucht diep. ‘Als jij nou eens wat meer initiatief toonde…’
Die woorden hakken erin. Sinds mijn puberteit hoor ik ze bijna dagelijks. Initiatief tonen. Dankbaar zijn. Niet zo moeilijk doen. Maar wat als ik gewoon mezelf wil zijn? Wat als ik niet wil leven volgens haar draaiboek?
Mijn gedachten dwalen af naar vroeger. Ik was acht toen ik voor het eerst besefte dat mijn moeder anders was dan andere moeders. Op het schoolplein zag ik hoe andere kinderen hun moeders omhelsden, hoe ze lachten samen. Mijn moeder stond altijd op afstand, haar armen over elkaar, haar blik kritisch. ‘Je moet niet zo wild doen, Sanne,’ zei ze dan als ik enthousiast kwam aanrennen.
Op mijn zestiende wilde ik op dansles. ‘Dat is niks voor jou,’ zei ze resoluut. ‘Je hebt geen ritmegevoel.’ Ik probeerde het toch, stiekem met geld dat ik had gespaard van mijn bijbaantje bij de Albert Heijn. Toen ze erachter kwam, was ze woedend. ‘Je liegt tegen me! Hoe moet ik je ooit vertrouwen?’
Die avond hoorde ik mijn ouders ruziën achter gesloten deuren. Mijn vader probeerde het voor me op te nemen, maar zijn stem verdronk in die van haar. De volgende ochtend stond er een briefje op mijn kussen: ‘Wees niet zo ondankbaar.’
Nu, jaren later, lijkt er niets veranderd. Alleen ben ik ouder en is de spanning ondraaglijk geworden.
‘Sanne, ruim je troep op alsjeblieft,’ klinkt het ineens scherp vanuit de woonkamer. Ik schrik op uit mijn gedachten. Mijn moeder heeft haar blik alweer op de televisie gericht, alsof ons gesprek nooit heeft plaatsgevonden.
Ik loop naar boven, naar mijn kamer die nog steeds vol hangt met posters uit mijn tienertijd. Mijn laptop staat open op een sollicitatie voor een studio in Utrecht. Ik durf niet te klikken op ‘verzenden’. Wat als ze erachter komt? Wat als ik echt wegga?
Mijn telefoon trilt. Een appje van mijn broer Joris: ‘Hoe gaat het daar? Mam weer lastig?’
Ik typ: ‘Zoals altijd.’
Joris woont sinds drie jaar samen met zijn vriendin in Groningen. Hij komt nog zelden thuis. Soms benijd ik hem om zijn vrijheid, maar soms voel ik ook woede omdat hij mij hier achterliet.
De volgende ochtend zit ik aan het ontbijt als mijn moeder ineens zegt: ‘Joris komt zondag eten.’
Mijn hart slaat over. Altijd als Joris komt, verandert de sfeer in huis. Mijn moeder doet overdreven vrolijk, alsof ze wil laten zien hoe goed ze alles onder controle heeft.
Zondagavond schuiven we aan tafel. Joris kijkt me aan met een blik die zegt: hou vol. Tijdens het eten vraagt hij: ‘Mam, waarom laat je Sanne niet gewoon haar eigen keuzes maken?’
Mijn moeder lacht schamper. ‘Omdat ze daar nog niet klaar voor is.’
‘Ze is 27!’ roept Joris uit.
Mijn vader mompelt iets over het weer en staart naar zijn bord.
Ik voel tranen prikken achter mijn ogen. ‘Misschien moet ik gewoon weggaan,’ fluister ik.
Mijn moeder legt haar vork neer en kijkt me aan met die ijzige blik die me altijd doet verstijven. ‘Als jij denkt dat je het beter weet…’
Joris slaat met zijn hand op tafel. ‘Dit slaat nergens op! Sanne is volwassen!’
De spanning is te snijden. Mijn vader schuift zijn stoel achteruit en verlaat de kamer zonder iets te zeggen.
Na het eten loop ik met Joris naar buiten.
‘Waarom ga je niet gewoon?’ vraagt hij zacht.
‘Omdat… omdat ik bang ben,’ geef ik toe.
Hij slaat een arm om me heen. ‘Je hoeft niet bang te zijn voor haar.’
Maar dat ben ik wel. Niet voor haar woede, maar voor haar stilte daarna. Voor het gevoel dat ik haar teleurstel, dat ik nooit goed genoeg zal zijn.
Die nacht lig ik wakker en luister naar de geluiden van het huis: het tikken van de verwarmingsbuizen, het zachte snurken van mijn vader beneden op de bank.
Ik denk aan alle keren dat ik mezelf heb weggecijferd om de vrede te bewaren. Aan alle dromen die ik heb opgegeven omdat zij vond dat ze niet bij mij pasten.
De volgende ochtend besluit ik dat het genoeg is geweest.
Ik wacht tot mijn moeder boodschappen doet en klik op ‘verzenden’. De sollicitatie is weg.
Die avond vertel ik haar dat ik misschien binnenkort ga verhuizen.
Ze zwijgt lang en zegt dan: ‘Als jij denkt dat je het zonder mij kunt…’
Ik knik alleen maar.
De weken daarna hangt er een kille stilte in huis. Mijn vader probeert af en toe een gesprek aan te knopen over koetjes en kalfjes, maar alles voelt geforceerd.
Op een regenachtige dinsdag krijg ik bericht: de studio is voor mij.
Als ik mijn spullen pak, staat mijn moeder in de deuropening van mijn kamer.
‘Weet je zeker dat je dit wilt?’ vraagt ze zacht.
‘Ja,’ zeg ik. Voor het eerst zonder twijfel.
Ze draait zich om zonder iets te zeggen.
Als ik de voordeur achter me dichttrek, voel ik me lichter dan ooit – maar ook verdrietiger dan ooit tevoren.
In Utrecht sta ik voor het raam van mijn nieuwe kamer en kijk uit over de stad die nog vreemd aanvoelt.
Ben ik nu eindelijk vrij? Of zal haar stem altijd in mijn hoofd blijven fluisteren?
Hebben jullie ooit zo’n strijd gevoerd met iemand van wie je houdt? Hoe vind je de moed om echt voor jezelf te kiezen?