“Ik dacht dat ik een dochter had opgevoed die haar eigen moeder zou helpen, niet iemand anders”: Mijn strijd tussen loyaliteit en liefde
“Waarom ben je niet bij mij, Iris? Waarom kies je altijd voor haar?”
De stem van mijn moeder trilt door de telefoon. Het is een koude novemberavond in Utrecht. Ik zit op het randje van het logeerbed in het huis van mijn schoonmoeder, mijn handen om een kop lauwe thee geklemd. Mijn moeder huilt zachtjes aan de andere kant van de lijn. Ik voel me verscheurd, alsof ik in tweeën word getrokken.
“Ze heeft niemand anders, mam,” fluister ik. “Je weet dat haar zoon – Mark – mijn man, zo veel werkt. Ze is zo zwak na die operatie.”
Mijn moeder snuift. “En ik dan? Denk je dat ik het makkelijk heb? Je vader heeft me alles afgenomen, en nu neem jij ook nog mijn dochter af.”
Haar woorden snijden dieper dan ik wil toegeven. Mijn vader verliet ons toen ik acht was. Hij nam bijna alles mee: de meubels, het spaargeld, zelfs de oude fotoalbums. Mijn moeder en ik bleven achter in een leeg huis in Amersfoort, met alleen elkaar en een stapel rekeningen. Ik herinner me nog hoe ze ’s nachts dacht dat ik sliep, maar ik hoorde haar huilen in de keuken.
Nu ben ik dertig, getrouwd met Mark, en sta ik opnieuw voor een verscheurende keuze. Mijn schoonmoeder, Truus, kreeg vorige maand een beroerte. Sindsdien kan ze nauwelijks lopen en heeft ze hulp nodig bij alles. Mark werkt als arts in het UMC Utrecht en draait nachtdiensten; hij kan er niet altijd zijn. Dus ben ik degene die haar wast, haar eten maakt, haar medicijnen geeft.
Maar mijn eigen moeder – Els – woont alleen in een flatje in Amersfoort. Ze belt me elke dag. Soms om te vragen hoe het gaat, maar meestal om te klagen dat ze zich alleen voelt. “Je bent alles wat ik nog heb,” zegt ze dan. “En nu ben je er nooit.”
Soms droom ik van vroeger: hoe we samen op de fiets naar de markt gingen, hoe ze me leerde pannenkoeken bakken op zondag. Maar die herinneringen worden overschaduwd door haar verwijten.
Op een avond, als Truus eindelijk slaapt en Mark thuiskomt van zijn dienst, barst ik los.
“Mark, ik kan dit niet meer,” zeg ik met trillende stem. “Mijn moeder heeft me ook nodig. Ze zegt dat ik haar in de steek laat.”
Mark zucht diep en wrijft over zijn gezicht. “Ik weet het, schat. Maar wie moet er dan voor mijn moeder zorgen? Mijn zus woont in Groningen en komt nauwelijks langs.”
“Misschien moet jij minder werken,” snauw ik terug. Meteen voel ik spijt; hij werkt zich kapot om ons allemaal te onderhouden.
We zwijgen. De stilte tussen ons is zwaar.
De volgende dag besluit ik naar mijn moeder te gaan. Ik neem de trein naar Amersfoort en koop onderweg haar favoriete gebakje bij de HEMA. Als ik aankom, zit ze in haar oude stoel bij het raam, haar gezicht bleek en vermoeid.
“Ik dacht al dat je me vergeten was,” zegt ze zonder op te kijken.
“Mam, alsjeblieft…”
Ze draait zich naar me toe, haar ogen rood van het huilen. “Waarom help je háár wel? Zij is niet jouw moeder! Ik heb je opgevoed, alles voor je gedaan.”
Ik voel de tranen branden achter mijn ogen. “Mam, ik doe mijn best. Maar Truus is ziek – ze kan niks meer zelf.”
“En ik dan?” Haar stem breekt. “Denk je dat het makkelijk is om alleen te zijn? Je vader heeft me kapotgemaakt en nu laat jij me ook zitten.”
Ik weet niet wat te zeggen. Alles wat ik probeer klinkt als een slap excuus.
Die avond lig ik wakker in mijn oude kamer bij mijn moeder thuis. De muren zijn nog steeds lichtblauw, zoals vroeger. Ik staar naar het plafond en vraag me af of ik ooit goed genoeg zal zijn voor haar.
De dagen daarna probeer ik alles te combineren: overdag bij Truus in Utrecht, ’s avonds bij mijn moeder in Amersfoort. Ik ren van hot naar her, slaap nauwelijks, vergeet te eten. Mark merkt het op.
“Iris, je kunt dit niet volhouden,” zegt hij zachtjes terwijl hij mijn hand pakt aan de keukentafel.
“Ik moet wel,” fluister ik terug. “Als ik kies voor de één, verlies ik de ander.”
Op een dag word ik wakker met koorts en hoofdpijn. Mijn lichaam protesteert; het is op. Truus belt Mark in paniek als ze me slapjes op de bank vindt.
Mark neemt me mee naar huis en dwingt me te rusten. Mijn moeder belt boos als ze hoort dat ik ziek ben.
“Zie je wel! Je zorgt zo goed voor anderen dat je jezelf vergeet! Maar wie zorgt er voor mij als jij straks instort?”
Ik huil stilletjes in mijn kussen. Waarom voelt het alsof alles wat ik doe verkeerd is?
Na een week rust besluit Mark dat we hulp moeten inschakelen voor Truus: thuiszorg via Buurtzorg. Het voelt als falen – alsof ik opgeef – maar het is de enige manier.
Mijn moeder blijft boos bellen. Ze vindt dat ik meer bij haar moet zijn nu Truus hulp krijgt.
Op een avond barst ik uit tegen haar aan de telefoon.
“Mam, waarom maak je het me zo moeilijk? Waarom kun je niet gewoon blij zijn dat ik er ben?”
Er valt een lange stilte aan de andere kant.
“Ik ben gewoon bang om je kwijt te raken,” zegt ze uiteindelijk zachtjes.
Mijn hart breekt opnieuw.
De maanden verstrijken langzaam. Truus knapt langzaam op dankzij de thuiszorg; mijn moeder blijft klagen over haar eenzaamheid. Mark en ik groeien uit elkaar door alle spanningen.
Op een dag komt hij thuis met een koffertje.
“Ik trek voorlopig bij een collega in,” zegt hij zonder me aan te kijken.
“Wat? Waarom?”
“Het is teveel geworden, Iris. Je bent alleen nog maar bezig met zorgen voor anderen – niet voor ons.”
Ik voel hoe de grond onder mijn voeten wegzakt.
Die nacht lig ik alleen in bed en vraag me af waar het misging. Heb ik teveel gegeven? Of juist te weinig?
Weken later zit ik met mijn moeder aan tafel in Amersfoort. Ze kijkt me aan met vochtige ogen.
“Ik wilde je nooit kwijt,” fluistert ze. “Maar misschien heb ik je juist daardoor weggeduwd.”
Ik pak haar hand vast en voel eindelijk iets van rust terugkeren.
Nu zit ik hier, maanden later, nog steeds zoekend naar balans tussen geven en mezelf niet verliezen.
Hebben jullie ooit moeten kiezen tussen familieleden? Hoe vind je jezelf terug als iedereen iets van je vraagt?