Als je haar niet zo had verwend, was je nu nog samen geweest

‘Als je haar niet zo had verwend, was je nu nog samen geweest!’ Mijn stem trilde, maar ik kon het niet meer inslikken. De woorden hingen als een koude mist in de woonkamer, terwijl mijn schoondochter, Sanne, me met grote ogen aankeek. Mijn zoon, Jeroen, zat er zwijgend naast, zijn handen ineengevouwen, zijn blik op de vloer gericht.

Ik weet nog precies hoe het begon. Sanne kwam in ons leven als een frisse wind: jong, ambitieus, altijd met nieuwe ideeën over opvoeden en het leven. Ze geloofde niet in straffen of grenzen stellen. ‘Kinderen moeten zichzelf kunnen zijn,’ zei ze altijd. ‘Ze leren vanzelf wat goed en fout is.’

Maar ik zag hoe hun dochtertje, Lotte, steeds meer haar zin kreeg. Ze gooide haar eten op de grond als het haar niet beviel, schreeuwde in de supermarkt als ze geen snoep kreeg en kreeg altijd haar zin. Jeroen keek me soms hulpeloos aan, maar zei nooit iets tegen Sanne. ‘Het is haar manier,’ fluisterde hij dan als ik ernaar vroeg. ‘Ik wil geen ruzie.’

Op een dag kwam Lotte huilend thuis van school. Ze was boos omdat een klasgenootje haar pop had afgepakt. Sanne trok haar meteen op schoot en suste haar: ‘Ach lieverd, dat is niet eerlijk van hem. Jij hoeft nooit te delen als je dat niet wilt.’ Ik voelde mijn maag samenknijpen. ‘Maar Sanne,’ probeerde ik voorzichtig, ‘misschien kan Lotte leren dat delen ook leuk kan zijn?’

Sanne keek me aan alsof ik iets verschrikkelijks had voorgesteld. ‘We leven niet meer in de jaren vijftig, Marijke,’ zei ze scherp. ‘Kinderen moeten hun grenzen zelf ontdekken.’

De spanning groeide in huis. Jeroen werd stiller, trok zich vaker terug op zolder met zijn gitaar. Lotte werd steeds brutaler; ze schold zelfs haar vader uit toen hij haar vroeg haar schoenen op te ruimen. Ik zag het verdriet in Jeroens ogen, maar hij bleef zwijgen.

Op een avond barstte de bom. Lotte had een vaas kapot gegooid omdat ze geen ijsje kreeg voor het avondeten. Jeroen schreeuwde tegen haar – voor het eerst – en Sanne sprong ertussen. ‘Je hoeft niet zo tegen haar te doen! Je maakt haar kapot!’ riep ze. Jeroen liep boos naar buiten en kwam die nacht niet meer thuis.

De dagen daarna waren ijzig stil. Sanne sprak nauwelijks nog tegen mij, en Lotte werd alleen maar opstandiger. Toen Jeroen na drie dagen thuiskwam, zei hij dat hij wilde scheiden. ‘Ik kan dit niet meer, mam,’ fluisterde hij terwijl hij zijn koffer pakte. ‘Ik voel me een vreemde in mijn eigen huis.’

Ik probeerde met Sanne te praten, maar ze sloot zich af. ‘Jullie begrijpen mij gewoon niet,’ zei ze snikkend. ‘Jullie willen allemaal dat ik streng ben, maar dat kan ik niet.’

De scheiding verliep moeizaam. Lotte begreep er niets van en werd alleen maar bozer en verdrietiger. Op een dag kwam ze bij mij logeren en vroeg: ‘Oma, waarom woont papa niet meer bij ons?’ Ik slikte mijn tranen weg en probeerde uit te leggen dat grote mensen soms ruzie krijgen en beter apart kunnen wonen.

Maar diep vanbinnen voelde ik woede en verdriet. Had ik meer moeten ingrijpen? Had ik Sanne moeten overtuigen dat kinderen grenzen nodig hebben? Of had ik Jeroen moeten steunen om voor zichzelf op te komen?

Op een regenachtige zondagmiddag zat ik met Jeroen aan de keukentafel. Hij staarde naar zijn koffie en zei zacht: ‘Misschien heb ik het wel allemaal fout gedaan, mam.’

‘Nee jongen,’ zei ik, ‘je hebt gedaan wat je kon. Maar soms… soms werkt liefde gewoon niet als je zo verschillend denkt over wat goed is voor een kind.’

Toch bleef het knagen. De familie was uit elkaar gevallen, Lotte groeide op tussen twee huizen en leek steeds ongelukkiger te worden. Sanne bleef vasthouden aan haar principes, ondanks alles.

Op een dag stond Sanne onverwacht voor mijn deur. Haar ogen waren rood van het huilen. ‘Marijke… ik weet het niet meer,’ snikte ze. ‘Lotte luistert niet meer naar me. Ze slaat andere kinderen op school en de juf zegt dat ze misschien hulp nodig heeft.’

Ik sloeg mijn armen om haar heen en voelde eindelijk begrip tussen ons ontstaan. ‘Misschien kunnen we samen kijken wat Lotte nodig heeft,’ stelde ik voor.

We spraken urenlang over opvoeding, over onze angsten en onzekerheden. Voor het eerst luisterden we echt naar elkaar.

Het was geen sprookjesachtig einde; de pijn van de scheiding bleef, en Lotte had tijd nodig om weer vertrouwen te krijgen in de volwassenen om haar heen.

Maar er was hoop – hoop dat we samen konden leren van onze fouten.

Soms vraag ik me af: hoeveel schade doen we zonder het te beseffen, als we vasthouden aan onze eigen principes? En kunnen we ooit echt herstellen wat gebroken is?