Tussen Moeders Tranen en Mijn Eigen Pad: De Prijs van Vrijheid
‘Je denkt zeker dat je alles beter weet, hè, Sanne?’ De stem van mijn moeder trilt, haar handen klemmen zich om de rand van de keukentafel. Ik zie de tranen in haar ogen, maar ik kan niet meer terug. Mijn hart bonkt in mijn keel, mijn vingers trillen als ik mijn koffiekopje neerzet.
‘Mam, ik kan niet meer. Ik wil niet naar de universiteit in Leiden. Ik wil naar de kunstacademie in Rotterdam. Dit is mijn leven, niet het jouwe.’
Ze slaat haar hand voor haar mond. ‘Hoe kun je dit doen? Je vader…’
‘Papa is er niet meer,’ snijd ik haar af. ‘En ik ben geen verlengstuk van jouw dromen.’
De stilte die volgt is ondraaglijk. Buiten tikt de regen tegen het raam, binnen ruikt het naar versgebakken appeltaart – haar manier om troost te bieden, maar nu lijkt het wrang. Mijn moeder, Marijke, heeft altijd alles voor mij gedaan sinds papa drie jaar geleden overleed aan een hartaanval. Ze werkte dubbele diensten in het ziekenhuis, spaarde elke cent voor mijn toekomst. Maar haar toekomst voor mij is niet de mijne.
‘Sanne, je begrijpt het niet,’ fluistert ze uiteindelijk. ‘Kunst is geen zekerheid. Je verspilt je talent aan iets wat je nooit gelukkig zal maken. Kijk naar mij: ik heb alles opgegeven voor stabiliteit.’
‘En ben je gelukkig?’ vraag ik zacht.
Ze kijkt weg, haar schouders zakken ineen. ‘Dat doet er niet toe. Jij moet het beter hebben dan ik.’
Die avond lig ik wakker in mijn kamer, luisterend naar haar zachte gehuil door de dunne muren van ons rijtjeshuis in Amersfoort. Mijn hart breekt, maar ik voel ook een vreemde opluchting – eindelijk heb ik uitgesproken wat al jaren op mijn lippen brandt.
De weken daarna zijn koud en afstandelijk. We ontbijten zwijgend, vermijden elkaars blik. Mijn zusje Lotte probeert de spanning te breken met flauwe grappen, maar zelfs zij geeft het na een paar dagen op.
Op een zondagmiddag barst de bom opnieuw. Mijn moeder staat in de deuropening van mijn kamer, een envelop in haar hand.
‘Je bent aangenomen,’ zegt ze zonder emotie. ‘Leiden wil je hebben.’
Ik kijk haar aan. ‘Maar ik heb me ook aangemeld bij de kunstacademie.’
‘Dat is geen echte opleiding!’ roept ze uit. ‘Wat moet ik tegen de familie zeggen? Dat mijn dochter schilderijen maakt terwijl ze bij de Albert Heijn vakken vult?’
‘Misschien wel,’ zeg ik, mijn stem breekt. ‘Maar dan ben ik tenminste mezelf.’
Ze draait zich om en smijt de deur dicht. Die nacht pak ik mijn tas in en vertrek naar Rotterdam, naar het kleine kamertje dat ik via een vriendin heb geregeld. Lotte stuurt me die avond een appje: “Mam huilt alleen nog maar. Kom je ooit nog terug?”
De eerste maanden in Rotterdam zijn zwaar. Mijn geld raakt snel op, ik werk ’s avonds in een café aan de Witte de Withstraat en overdag schilder ik tot mijn vingers blauw zijn van de verf. Soms staar ik naar mijn telefoon, hopend op een berichtje van thuis – maar het blijft stil.
Op een gure novemberavond sta ik op het balkon van mijn kamer en kijk uit over de stad. De lichten van de Erasmusbrug glinsteren in de regen. Ik voel me schuldig en vrij tegelijk. Heb ik het recht gehad om alles achter te laten? Of ben ik gewoon egoïstisch?
Op kerstavond besluit ik terug te gaan naar Amersfoort. Mijn handen trillen als ik aanbellen; Lotte doet open en vliegt me om de hals.
‘Mam is boven,’ fluistert ze.
Ik vind haar op bed, starend naar het plafond. Ze draait haar hoofd langzaam naar mij toe.
‘Waarom ben je hier?’ vraagt ze schor.
‘Omdat ik je mis,’ zeg ik zacht.
Ze snikt, haar hele lichaam schokt. ‘Ik snap het gewoon niet, Sanne. Waarom wil je zo graag anders zijn?’
Ik ga naast haar zitten en pak haar hand vast. ‘Omdat ik niet anders kan, mam. Ik wil gelukkig zijn op mijn eigen manier.’
We huilen samen, voor het eerst sinds papa’s dood. Die nacht praten we tot diep in de ochtend – over dromen, angsten, spijt en hoop.
Het contact blijft broos, maar langzaam groeit er begrip. Mijn moeder komt een keer kijken bij een expositie van mij in Rotterdam; ze staat onwennig tussen de mensen, maar haar ogen glimmen als ze mijn schilderij ziet hangen.
‘Ik zie nu pas hoeveel pijn je hebt gehad,’ zegt ze later die dag in het café.
‘En jij?’ vraag ik voorzichtig.
Ze knikt langzaam. ‘Misschien heb ik te veel vastgehouden aan wat veilig voelde.’
Jaren later, als ik zelf moeder ben geworden van een dochtertje dat net zo koppig is als ik vroeger was, denk ik vaak terug aan die stormachtige avonden thuis in Amersfoort. Was het egoïsme of moed? Heb ik mijn moeder gebroken of juist bevrijd?
Soms vraag ik me af: hoeveel van onze dromen zijn echt van onszelf – en hoeveel dragen we mee uit liefde voor een ander? Wat zouden jullie doen als jullie moesten kiezen tussen familie en jezelf?